Savoir-vivre przy stole

Stoliczku nakryj się – zasady układania sztućców

Organizując przyjęcie należy zadbać o miłą atmosferę i pięknie przyozdobiony stół. Nakrycie do stołu (z francuskiego couvert) to przedmioty, które ustawiamy na stole jeszcze przed przybyciem gości. W zakres tych przedmiotów wchodzącą: tekstylia, serwis, sztućce, szkło, świece i dekoracje. W trzecim artykule z cyklu „Stoliczku nakryj się”, chciałabym odkryć arkana układania sztućców.

Układanie sztućców

Należy pamiętać, aby przed podaniem sztućców dokładnie je wypolerować. Dobrze, aby sztućce pochodziły z jednego komplementu lub były do siebie zbliżone wzorem. Warto sprawdzić czy noże są ostre, w razie potrzeby naostrzyć je. Nakrywając sztućce do stołu warto poznać kilka zasad dotyczących ich układania na stole. Najczęściej podczas przyjęć w domach i restauracjach pojawiają się posiłki trzydaniowe złożone z zupy, dania głównego i deseru. Menu zazwyczaj rozszerzane jest przez podanie przystawki i dodatkowego talerzyka na pieczywo.

Styl cesarski i współczesny

Sztućce można ułożyć na dwa sposoby – wszystkie po prawej stronie (jest to tzw. styl cesarski) oraz po obu stronach talerza (styl współczesny). Niezależnie od metody ich ułożenia obowiązuje zasada, że sztućce bierzemy do rąk poczynając od zewnętrz do środka. Styl cesarski, inaczej zwany dworskim, wywodzi się z tradycji rodu Habsburgów i bywa stosowany do dziś w domach arystokratów, do których dotarł ten ceremoniał. Wadą stylu cesarskiego jest utrudniony dostęp lewą ręką do sztućców znajdujących się z prawej strony talerza. Niewątpliwą zaletą jest natomiast łatwość w dostępie do talerzyka do pieczywa czy miseczki z sałatką.

Współczesny styl układania sztućców

Najbardziej tradycyjną i powszechnie znaną metodą układania sztućców jest styl współczesny. Zgodnie z nim sztućce układamy po obu stronach talerza. Nawet gdy przyjęcie ma charakter nieformalny na obrusie powinien znajdować się talerz spodni (popularnie nazwany podtalerzem). Na talerzu spodnim powinien znajdować talerz dania pierwszego. Obowiązuje bowiem zasada, że gość nie powinien ani przez chwilę pustego talerza spodniego.

Kolejność ułożenia sztućców

Z lewej strony talerza układamy widelce według kolejności zaczynając od zewnątrz: widelec do przystawki, widelec do dania głównego. Z prawej strony talerza układamy według kolejności zaczynając od zewnątrz: nóż do przystawki, nóż do dania głównego i łyżkę stołową. Łyżka stołowa do zup znajduje się zawsze na pierwszym miejscu po prawej stronie noża. Nóż i widelec do dania głównego są największymi spośród sztućców znajdujących się na stole. Nóż do przekąski można położyć na małym talerzyku do pieczywa ustawionym z lewej strony zastawy, nieco powyżej talerza do dania głównego.

Specyficzną parą sztućców jest nóż i widelec do ryb. Zakaz stosowania noża do ryby jest podyktowany aspektami religijnymi – nie powinno się stosować noża wobec najstarszego symbolu chrześcijaństwa. W związku z tym klasyczny nóż ryby ma płaską, szeroką, łukowatą i tępą końcówkę (powinno się go używać trzymając jak łyżkę). Widelec do ryby charakteryzuje się głębszymi zębami, a jego środek jest zazwyczaj zakończony oczkiem.

Ciekawostka

Noże układamy zawsze ostrzem skierowanym w stronę talerza, a widelec i łyżki grzbietami do góry. Jest to tzw. pozycja angielska („twarzą do góry”). Jako ciekawostkę warto przytoczyć, że istnieje także metoda francuska, która zakłada ułożenie sztućców na odwrót – bywała ona stosowana wtedy, gdy na sztućcach był wygrawerowany herb (herby graweruje się po twarzowej stronie sztućców). Gospodarz układając sztućce tak, aby były one niewidoczne dawał dowód swojej skromności.

Sztućce deserowe

Sztućce deserowe są układane nad talerzem spodnim (podtalerzem) równolegle do krawędzi stołu. Łyżeczka powinna być skierowana trzonkiem w prawą stronę, zaś widelec deserowy – trzonkiem w lewą stronę. Pełen zestaw deserowy powinien zawierać także nożyk, który powinien być najbliżej talerzyka (trzonkiem w prawo). Obowiązuje zasada, że musy, lody i galaretki powinno się jeść łyżeczką, zaś ciasta widelczykiem. Układać powinno się tylko te sztućce deserowe, które będą serwowane. Do szarlotki z bitą śmietaną i lodami należy przygotować łyżeczkę i widelczyk (można ich używać na przemian kosztując lodów i ciasta). Pyszne naleśniki crepes Suzette należy jeść łyżką przytrzymując naleśnik widelczykiem. Do strudla na gorąco z lodami warto natomiast zaserwować wszystkie trzy elementy deserowych sztućcy (łyżeczkę, widelczyk i nożyk).

Ciekawostka

Sztućce deserowe układa się w odmienny sposób ponieważ nie są one nowym daniem, a kolejną odsłoną dawnego stylu celebrowania posiłków. Przed zaserwowaniem deseru sprzątało się stół – na co wskazuje sama nazwa <deservir> – oznacza to, że należało zebrać talerze spodnie, talerzyki do pieczywa i solniczki, a następnie za pomocą srebrnej szufelki i szczoteczki dokonać sprzątnięcia okruchów. Gdyby sztućce deserowe leżały obok talerzy, znacząco utrudniałyby to zadanie.

Łyżeczka do kawy

Zazwyczaj do deseru podajemy kawę w eleganckich porcelanowych filiżankach. Ciepły napój do deseru powinien zostać ustawiony po prawej stronie. W przeciwieństwie do sztućców deserowych, łyżeczkę do kawy należy położyć na spodku serwowanej filiżanki.

Sztućce dokładane

Jeśli zamiast deseru planujemy podać sery, ułożenie sztućców do tego przysmaku układa się metodą „deserową”. A co w sytuacji gdybyśmy postanowili przygotować zarówno deser, jak i sery? Sery mają pierwszeństwo przed deserem, a sztućce do nich powinny zostać ułożone nie nad talerzem spodnim a po jego prawej i lewej stronie. Warto podkreślić, że miejsca najbliżej talerza spodniego są zarezerwowane do najważniejszego dania głównego, dlatego sztućce do sera powinny zostać ułożone po lewej i prawej stronie talerza bezpośrednio przed podaniem na stół serów.

Ciekawostka

Jeśli w centralnej części stołu pojawi się deska z serami, należy spożywać je w kolejności zgodnej z kierunkiem ruchu wskazówek zegara (od łagodniejszych do tych najbardziej intensywnych). Ser należy nałożyć widelcem z deski na własny talerz. Za pomocą noża porcję sera należy nałożyć na uprzednio odłamany kawałek chleba.

Sztućce przykładane

Jeśli potrawę serwujemy w naczyniu ustawionym na spodku (np. zupa podawana w bulionówce), to regułą powinno być podanie sztućców na spodku od bulionówki.

Sztućce serwingowe

Poza sztućcami przygotowanymi dla każdego z gościa, na stole powinny znajdować się sztućce środka stołu, nazywane sztućcami serwingowymi. Służą one do nakładania potraw znajdujących się w półmiskach na stole.

Odległość nakryć

Przygotowując stół do wspólnego posiłku warto uwzględnić kwestie funkcjonalne. Każdy ze sztućców powinien być oddalony od siebie na około jeden centymetr. A przestrzeń między kolejnymi nakryciami powinna wynosić około 70 cm (80 cm przy daniach serwowanych). Dzięki temu zabiegowi zadbamy o zasady proksemiki (goście nie będą naruszać swoich osobistych przestrzeni) i stworzymy dobrą przestrzeń do rozmowy między gośćmi.

Odkładnie sztućców

Najważniejsza zasada dotycząca posługiwania się sztućcami zakłada, że raz podniesione ze stołu nie powinny ponownie dotknąć obrusa. Przy oddaleniu się od stołu lub robieniu przerwy sztućce powinny zostać odłożone na talerz. Przy daniach serwowanych na spodkach (np. bulionówka czy sorbet), łyżkę należy odłożyć na spodek.

Odłożenie sztućców w pozycji „na dwadzieścia po ósmej” oznacza przerwę (nóż odkłada się ostrzem do środka). Jeśli tak ułożone sztućce odłożymy na pustym talerzu, zasygnalizujemy chęć otrzymania dokładki. Jeśli zaś nóż i widelec odłożymy na talerzu równolegle do siebie w pozycji „dwadzieścia po czwartej” zasygnalizujemy, że talerz powinien zostać zabrany (niezależnie od tego, czy znajduje się na nim danie czy jest pusty). Nieprzestrzeganie tych zasad można zaburzyć rytm przyjęcia. Jeśli na talerzu choćby jednego z gości znajduje się niedojedzona potrawa a sztućce są skrzyżowane (a nie równoległe do siebie) nie powinno się zbierać talerzy ze stołu. Istotne więc, aby goście jedli w podobnym tempie i przestrzegali zasad odkładania sztućców. Łyżkę do zupy serwowanej bez spodka należy odłożyć skośnie (także w pozycji „dwadzieścia po czwartej”).

Sztućce okiełznane

Wierzę, że opisane wyżej wskazówki będą dla Was cenne przy codziennym i odświętnym układaniu sztućców do stołu. Wraz z rozwojem gustów kulinarnych gama sztućców stosowana do różnych dań znacząco się rozrosła. Typologia sztućców to zagadnienie na zupełnie oddzielny artykuł, który w przyszłości z radością dla Was popełnię.

Z życzeniami smakowitych potraw przy pięknie ozdobionym stole,

Joanna

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *